Cyflwyniad i'r dref
Mae Penarth yn dref glan môr Fictoraidd yn bennaf wedi'i lleoli ym Mro Morgannwg, De Cymru. Gyda phoblogaeth o ychydig dros 22,000 mae'n lle bywiog a chyffrous i fyw, gweithio a chwarae.
Mae Penarth oddeutu pedair milltir o ganol dinas Caerdydd gyda chysylltiadau trafnidiaeth rhagorol ar y trên ac ar fws. Mae llawer yn dewis byw ym Mhenarth a chymudo i'r ddinas. Mae Morglawdd Bae Caerdydd yn cynnig llwybr diogel heb draffig am lawer o'r ffordd i'r rhai sy'n dymuno beicio, sgwteri neu gerdded.
Gyda phum ysgol gynradd a dwy ysgol uwchradd mae Penarth yn lle poblogaidd i fagu teulu. Mae yna hefyd ysgol uwchradd Anghenion Addysgol Arbennig hyfryd, Ysgol Y Deri, a ymddangosodd yng nghyfres y BBC “A Special School” yn 2020.
Yn ystod y blynyddoedd diwethaf mae Penarth wedi ymddangos mewn cymaint o gyfresi teledu, mae ei agosrwydd at sawl cwmni cynhyrchu a phencadlys BBC Cymru ac ITV Cymru a'i amrywiaeth o bensaernïaeth ganol i ddiwedd oes Fictoria a thirweddau arfordirol a chefn gwlad wedi ei wneud yn ddewis naturiol. Ymhlith y cyfresi sydd i'w ffilmio yma mae drama sci-fi cwlt Doctor Who, The Sarah Jane Adventures, Torchwood, Gavin a Stacey a His Dark Materials i enwi ond ychydig.
Gyda mynediad i lawer o ardaloedd awyr agored a rhai heb draffig fel y traeth, esplanade, copaon clogwyni, llwybr rheilffordd a Llynnoedd a Pharc Gwledig Cosmeston mae yna ddigon o ddewis i gerddwyr a loncwyr. Mae yna glybiau rygbi, pêl-droed, hoci a chriced yn ogystal â Siop Atgyweirio fisol, Cymdeithas Cerddwyr ac U3A ychydig i lawr y ffordd ym mhentref cyfagos Sully.
Mae canol y dref lewyrchus yn cynnig amrywiaeth helaeth o siopau o wydr lliw, siopau anrhegion, bwyd iechyd, delicatessens, bwyd organig i archfarchnadoedd arferol y stryd fawr ac un o'i ychwanegiadau diweddaraf, siop dim gwastraff yn yr Arcêd Fictoraidd hardd.
Mae Penarth yn ddigon ffodus i gael nifer o berlau pensaernïol o oes Fictoria ac Edwardaidd i adeiladau modern.
Rhestrir yr adeiladau hyn yn “Trysorau Sirol Morgannwg” sy'n cynnwys adeiladau a strwythurau o ddiddordeb lleol neu hanesyddol arbennig. Maent yn cyfrannu at dreftadaeth amgylcheddol a diwylliannol ein tref ac, er nad ydynt o bwysigrwydd cenedlaethol, maent yn haeddu cael eu cadw. Gallwch ddarllen mwy am Drysorau’r Sir yma .
Mae yna hefyd flychau ffôn a blychau post yn ein tref sydd â'r statws hwn ac mewn gwirionedd, mae'r blychau ffôn wedi'u rhestru fel rhai sydd o bwysigrwydd cenedlaethol - y strwythurau “rhestredig gradd II” lleiaf yn y dref. Fe welwch nhw ar Clive Place ac ochr yn ochr â Pharc Belle Vue ar Albert Road.
Codwyd llawer o adeiladau Penarth o'r 1850au i c1900 o galchfaen lias lleol a chwarelwyd yn lleol a brics melyn. Ar ôl troad y ganrif gwelwn fwy o ddefnydd o frics coch yn ystod oes y mudiad celf a chrefft. Erbyn 1930 roedd gan Penarth ei adeiladau concrit wedi'u hatgyfnerthu cyntaf. Gellir gweld pensaernïaeth fodern ac adnewyddu sensitif i gyd yn y dref.
Rydym wedi cynnwys map rhyngweithiol o Benarth sy'n eich galluogi i ymchwilio ychydig yn ddyfnach i hanes rhai o'r adeiladau sydd wedi'u cynnwys yn y rhestr Trysorau Sirol.